Review boek Verlamd van angst, herstellen na seksueel misbruik

 

Review

Verlamd van angst, herstellen na seksueel misbruik

In het Jeugdjournaal en het Acht uur Journaal werd onlangs aandacht besteed aan sextortion [1] en sexting [2]. De nieuwslezeres besloot met het advies om naar de praktijkondersteuner van de huisarts te gaan als je dit was overkomen.

Seksueel misbruik is zo oud als de mensheid, maar wat deed psychotherapeute Van Minnen besluiten om de bestaande literatuur aan te vullen? Zij ontdekte dat er een patroon was in de verhalen die zij in haar spreekkamer hoorde. Het viel haar op, dat het niet volstond als patiënten vertelden over wat hen is aangedaan. Steeds kwamen dezelfde vragen terug: “waarom heb ik niets gedaan, waarom heb ik niet geschreeuwd, waarom heb ik het niet verteld, waarom ging ik terug, waarom deed ik wat de dader vroeg”?  Agnes van Minnen legt op een overtuigende manier uit dat veel slachtoffers van seksueel misbruik niet reageren met fightof flight, maar met freeze. Verlamming. Dit komt omdat het brein een vaste volgorde van overlevingsreacties kent: Voorzichtig, Vluchten, Vechten, Vrede bewaren en Verlammen. In helder taalgebruik legt de schrijver uit hoe wij bliksemsnel tot een afweging komen.

Met opzet gebruik ik hier het woord “wij”. Behandeling van survivors of sexual abuse staat niet in de top tien van meest voorkomende klachten van de POH-GGZ. Hoe kan dat? Grofweg een op de drie vrouwen en een op de vijf mannen hebben een vorm van seksueel geweld ergens in hun leven hebben meegemaakt. Dat maakt het tot misschien wel het grootste verzwegen probleem in de spreekkamer van de huisarts en POH-GGZ. In 80% is de dader een bekende. Er rust ook in de tijd van “Me too” nog steeds een taboe op. De percentages van vrouwen en mannen die dit hebben meegemaakt, betekenen dat niet alleen patiënten dit meemaken of hebben meegemaakt, maar ook ik zelf, wij zelf en onze collega's. Het boek is om die reden niet alleen geschikt als psycho-educatie voor patiënten. Het maakt ook ons zelf bewust van ons eigen handelen: Vragen wij dit item uit als daartoe aanleiding is? In hoeverre is de hulpverlener zich ervan bewust dat het eigen handelen kan worden beïnvloed door eigen ervaringen? Wat is de rol van overdracht en tegenoverdracht hierbij?

In het boek is veel aandacht voor ervaringsverhalen. Ook sexting en sextortion ontbreken niet. In het eerste deel staan acht overlevingsreacties beschreven; ze worden geïllustreerd met voorbeelden. Het tweede deel van het boek gaat over herstel na seksueel misbruik. Er is gekozen om het notenapparaat achter in het boek op te nemen. De gefundeerde tekst is daardoor goed toegankelijk.

Belangrijk zijn de tips over  welke vragen je beter niet en wel kunt stellen. Een absolute “no go” is een “Waarom-vraag”, want in zo’n vraag schuilt vaak een vorm van beschuldiging en dat zet victim blaming in werking. Als een slachtoffer zichzelf een waarom-vraag stelt, kan dit een signaal zijn dat de persoon zichzelf direct of indirect beschuldigt zonder dat er sprake is van schuld.

Het boek geeft in de eerste plaats erkenning en uitleg om hoe je kunt herstellen na seksueel misbruik. Er staan voorbeelden in van EMDR en exposure die interessant zijn om te lezen omdat hieruit de conclusie kan worden getrokken dat dit het spreekuur van de POH-GGZ overstijgt. De lezer krijgt niets opgelegd. Ook geen aanmoediging of vingerwijzing om het seksueel misbruik te melden of aangifte te doen. Wel is er een lijstje met belangrijke hulporganisaties en verenigingen van therapeuten achter in het boek opgenomen. Daar is ook informatie te vinden om eventueel zelf vervolgstappen te ondernemen. Voor patiënten die graag en makkelijk lezen is het boek uitermate geschikt als psycho-educatie. “Mocht je jezelf erin herkennen”, schrijft Agnes van Minnen, “dat is dat dus niet omdat het jouw persoonlijke verhaal is, maar omdat je niet de enige bent met dit verhaal”.

Dit maakt het boek zo belangrijk voor elke POH-GGZ, want het maakt geen onderscheid tussen patiënt en hulpverlener. Het gaat over ons allemaal. Alleen daardoor al helpt het ons als professional om ons werk beter te doen.

door Liesbeth Mok 

Minnen, Agnes van (2018) Verlamd van angst, herstellen na seksueel misbruik. Amsterdam: Boom. ISBN 9789024408979. Prijs € 23,95.

[1]https://www.vraaghetdepolitie.nl/dwang-en-seks/naaktfotos-en-filmpjes/wat-is-sextortion.html

[2]https://www.slachtofferhulp.nl/gebeurtenissen/seksueel-misbruik-geweld/sexting